Tài khoản 154 – Chi phí sản xuất kinh doanh dở dang theo TT200 và cách hạch toán

e) Cuối kỳ, chi phí sản xuất chung cố định được phân bổ và kết chuyển vào chi phí chế biến cho mỗi đơn vị sản phẩm dựa trên mức công suất bình thường (ghi Có TK 627, Nợ TK 154). Trong trường hợp mức sản phẩm thực tế sản xuất ra thấp hơn so với công suất bình thường, kế toán cần tính toán và xác định chi phí sản xuất chung cố định phân bổ vào chi phí chế biến cho mỗi đơn vị sản phẩm theo mức công suất bình thường. Chi phí sản xuất chung cố định không phân bổ (không tính vào giá thành sản phẩm) sẽ được ghi nhận vào giá vốn hàng bán trong kỳ (ghi Có TK 627, Nợ TK 632). Chi phí sản xuất chung biến đổi sẽ được phân bổ toàn bộ vào chi phí chế biến cho mỗi đơn vị sản phẩm theo chi phí thực tế phát sinh.

g) Tài khoản 154 không hạch toán những khoản chi phí sau đây:

• Chi phí bán hàng;
• Chi phí quản lý doanh nghiệp;
• Chi phí tài chính;
• Chi phí khác;
• Chi phí thuế thu nhập doanh nghiệp;
• Chi sự nghiệp, chi dự án;
• Chi đầu tư xây dựng cơ bản;
• Các khoản chi được trang trải bằng nguồn khác.

Xem thêm: Hệ thống tài khoản kế toán theo thông tư 200 – TT200

2. Phương pháp vận dụng tài khoản 154 trong ngành công nghiệp

a) Trong hoạt động kinh doanh xây lắp, quy định chỉ sử dụng phương pháp hạch toán hàng tồn kho theo phương pháp kê khai thường xuyên, không áp dụng phương pháp kiểm kê định kỳ. Do đó, tài khoản 154 được sử dụng để tập hợp chi phí sản xuất và kinh doanh, phục vụ việc tính giá thành sản phẩm xây lắp công nghiệp và dịch vụ của doanh nghiệp xây lắp.

b) Phần chi phí nguyên liệu, vật liệu trực tiếp, chi phí nhân công trực tiếp vượt quá mức bình thường và phần chi phí sản xuất chung cố định không phân bổ không được tính vào giá thành công trình xây lắp, mà sẽ được hạch toán vào giá vốn hàng bán của kỳ kế toán.

c) Tài khoản 154 trong ngành Xây lắp được phân thành 4 tài khoản cấp 2:

• Tài khoản 1541 – Xây lắp: Dùng để tập hợp chi phí và tính giá thành sản phẩm xây lắp, phản ánh giá trị sản phẩm xây lắp dở dang cuối kỳ.
• Tài khoản 1542 – Sản phẩm khác: Tập hợp chi phí, tính giá thành sản phẩm khác và phản ánh giá trị sản phẩm khác dở dang cuối kỳ (thành phẩm, cấu kiện xây lắp,…).
• Tài khoản 1543 – Dịch vụ: Tập hợp chi phí, tính giá thành dịch vụ và phản ánh chi phí dịch vụ dở dang cuối kỳ.
• Tài khoản 1544 – Chi phí bảo hành xây lắp: Tập hợp chi phí bảo hành công trình xây dựng, lắp đặt thực tế phát sinh trong kỳ và giá trị công trình bảo hành xây lắp còn dở dang cuối kỳ.

d) Việc tập hợp chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm xây lắp phải được thực hiện theo từng công trình, hạng mục công trình và theo các khoản mục giá thành quy định trong giá trị dự toán xây lắp. Điều này bao gồm chi phí vật liệu, chi phí nhân công, chi phí sử dụng máy thi công, và chi phí chung. Chi phí chung được tập hợp tại tài khoản 1541 “Xây lắp,” trong khi chi phí quản lý doanh nghiệp xây lắp được ghi nhận tại tài khoản 642 “Chi phí quản lý doanh nghiệp.” Chi phí quản lý sẽ được kết chuyển vào tài khoản 911 “Xác định kết quả kinh doanh” để tham gia vào giá thành toàn bộ sản phẩm xây lắp hoàn thành và bán ra trong kỳ.

đ) Chủ đầu tư xây dựng bất động sản sử dụng tài khoản này để tập hợp chi phí xây dựng thành phẩm bất động sản. Trong trường hợp bất động sản được sử dụng cho nhiều mục đích (ví dụ: làm văn phòng, cho thuê hoặc để bán), quy trình hạch toán được thực hiện tùy thuộc vào khả năng xác định tỷ trọng chi phí xây dựng cho từng mục đích. Nếu có khả năng xác định, chi phí sẽ được hạch toán riêng trên tài khoản 154, ngược lại, chi phí sẽ được ghi nhận tại tài khoản 241 “Xây dựng cơ bản dở dang.” Khi công trình hoàn thành và bàn giao, chi phí đầu tư xây dựng sẽ được kết chuyển dựa trên thực tế sử dụng tài sản, phù hợp với bản chất của từng loại tài sản.

6. Kết cấu và nội dung phản ánh của tài khoản 154 – Chi phí sản xuất, kinh doanh dở dang

Bên nơ:

• Bao gồm các chi phí nguyên liệu, vật liệu trực tiếp, chi phí nhân công trực tiếp, chi phí sử dụng máy thi công và chi phí sản xuất chung phát sinh trong kỳ liên quan đến sản xuất sản phẩm và chi phí thực hiện dịch vụ.
• Tập hợp các chi phí nguyên liệu, vật liệu trực tiếp, chi phí nhân công trực tiếp, chi phí sử dụng máy thi công, và chi phí sản xuất chung phát sinh trong kỳ liên quan đến giá thành sản phẩm xây lắp công trình hoặc giá thành xây lắp theo giá khoán nội bộ.
• Thực hiện kết chuyển chi phí sản xuất, kinh doanh dở dang cuối kỳ trong trường hợp doanh nghiệp hạch toán hàng tồn kho theo phương pháp kiểm kê định kỳ.

Bên Có:

• Bao gồm giá thành sản xuất thực tế của sản phẩm đã chế tạo xong và nhập kho, chuyển đi bán, tiêu dùng nội bộ ngay hoặc sử dụng ngay vào hoạt động XDCB.
• Ghi nhận giá thành sản xuất sản phẩm xây lắp hoàn thành bàn giao từng phần hoặc toàn bộ, tiêu thụ trong kỳ, bàn giao cho doanh nghiệp nhận thầu chính xây lắp hoặc giá thành sản phẩm xây lắp hoàn thành chờ tiêu thụ.
• Phản ánh chi phí thực tế của khối lượng dịch vụ đã hoàn thành và cung cấp cho khách hàng.
• Ghi nhận trị giá phế liệu thu hồi, giá trị sản phẩm hỏng không sửa chữa được, trị giá nguyên liệu, vật liệu, hàng hoá gia công xong nhập lại kho.
• Kết chuyển chi phí nguyên liệu, chi phí nhân công vượt trên mức bình thường và chi phí sản xuất chung cố định không phân bổ vào giá vốn hàng bán của kỳ kế toán. Đối với doanh nghiệp sản xuất theo đơn đặt hàng hoặc có chu kỳ sản xuất sản phẩm dài, khi hàng kỳ kế toán đã kết chuyển chi phí sản xuất chung cố định vào tài khoản 154, chi phí này sẽ được hạch toán vào giá vốn hàng bán (Có TK 154, Nợ TK 632).
• Thực hiện kết chuyển chi phí sản xuất, kinh doanh dở dang đầu kỳ trong trường hợp doanh nghiệp hạch toán hàng tồn kho theo phương pháp kiểm kê định kỳ.

Số dư bên Nợ: Chi phí sản xuất, kinh doanh còn dở dang cuối kỳ.

7. Phương pháp kế toán một số giao dịch kinh tế chủ yếu trong ngành Công nghiệp

7.1. Trường hợp hạch toán hàng tồn kho theo phương pháp kê khai thường xuyên:

a) Khi kỳ kế toán khép lại, để kết chuyển chi phí nguyên liệu, vật liệu trực tiếp theo từng đối tượng tập hợp chi phí, kế toán thực hiện như sau:

• Nợ tài khoản 154 – Chi phí sản xuất, kinh doanh dở dang.
• Nợ tài khoản 632 – Giá vốn hàng bán (phần chi phí nguyên liệu, vật liệu trực tiếp vượt trên mức bình thường).
• Có tài khoản 621 – Chi phí nguyên liệu, vật liệu trực tiếp.

b) Đối với chi phí nhân công trực tiếp, cuối kỳ kế toán thực hiện kết chuyển như sau:

• Nợ tài khoản 154 – Chi phí sản xuất, kinh doanh dở dang.
• Nợ tài khoản 632 – Giá vốn hàng bán (phần chi phí nhân công trực tiếp vượt trên mức bình thường).
• Có tài khoản 622 – Chi phí nhân công trực tiếp.

c) Nếu sản lượng thực tế cao hơn hoặc bằng công suất bình thường, kế toán tính toán, phân bổ và kết chuyển toàn bộ chi phí sản xuất chung, ghi như sau:

• Nợ tài khoản 154 – Chi phí sản xuất, kinh doanh dở dang.
• Có tài khoản 627 – Chi phí sản xuất chung.

d) Trong trường hợp sản lượng thực tế thấp hơn công suất bình thường, kế toán tính và xác định chi phí sản xuất chung cố định được phân bổ vào chi phí chế biến cho mỗi đơn vị sản phẩm theo mức công suất bình thường. Khoản chi phí sản xuất chung cố định không phân bổ được ghi nhận vào giá vốn hàng bán trong kỳ, như sau:

• Nợ tài khoản 154 – Chi phí sản xuất, kinh doanh dở dang.
• Nợ tài khoản 632 – Giá vốn hàng bán (phần chi phí sản xuất chung cố định không phân bổ vào giá thành sản phẩm).
• Có tài khoản 627 – Chi phí sản xuất chung.

e) Đối với trường hợp xuất thuê ngoài gia công, giá trị nguyên liệu, vật liệu nhập lại kho được ghi nhận như sau:

• Nợ tài khoản 152 – Nguyên liệu, vật liệu.
• Có tài khoản 154 – Chi phí sản xuất, kinh doanh dở dang.

f) Trong trường hợp sản phẩm hỏng không thể sửa chữa, người gây ra thiệt hại phải bồi thường, kế toán thực hiện ghi như sau:

• Nợ tài khoản 138 – Phải thu khác (1388).
• Nợ tài khoản 334 – Phải trả người lao động.
• Có tài khoản 154 – Chi phí sản xuất, kinh doanh dở dang.

g) Đối với doanh nghiệp có chu kỳ sản xuất, kinh doanh dài và đã kết chuyển chi phí nguyên liệu, vật liệu trực tiếp, chi phí nhân công trực tiếp, và chi phí sản xuất chung sang TK 154, khi xác định được chi phí nguyên liệu, vật liệu, chi phí nhân công trực tiếp vượt trên mức bình thường và chi phí sản xuất chung cố định không tính vào giá thành sản phẩm, kế toán phản ánh chi phí nguyên liệu, vật liệu, chi phí nhân công vượt trên mức bình thường và chi phí sản xuất chung cố định không phân bổ (không được tính vào trị giá hàng tồn kho) mà phải tính vào giá vốn hàng bán của kỳ kế toán, ghi:

Nợ tài khoản 632 – Giá vốn hàng bán

Có tài khoản 154 – Chi phí sản xuất, kinh doanh dở dang (trường hợp đã kết chuyển chi phí từ TK 621, 622, 627 sang TK 154).

h) Giá thành sản phẩm thực tế nhập kho trong kỳ, ghi:

Nợ tài khoản 155 – Thành phẩm

Có tài khoản 154 – Chi phí sản xuất, kinh doanh dở dang.

i) Trường hợp sản phẩm sản xuất ra được sử dụng tiêu dùng nội bộ ngay hoặc tiếp tục xuất dùng cho hoạt động XDCB không qua nhập kho, ghi:

Nợ các tài khoản 641, 642, 241

Có tài khoản 154 – Chi phí sản xuất, kinh doanh dở dang.

k) Trường hợp sau khi đã xuất kho nguyên vật liệu đưa vào sản xuất, nếu nhận được khoản chiết khấu thương mại hoặc giảm giá hàng bán (kể cả các khoản tiền phạt vi phạm hợp đồng kinh tế về bản chất làm giảm giá trị bên mua phải thanh toán) liên quan đến nguyên vật liệu đó, kế toán ghi giảm chi phí sản xuất kinh doanh dở dang đối với phần chiết khấu thương mại, giảm giá hàng bán được hưởng tương ứng với số NVL đã xuất dùng để sản xuất sản phẩm dở dang:

Nợ các tài khoản 111, 112, 331,…

Có tài khoản 154 – Chi phí sản xuất kinh doanh dở dang (phần chiết khấu thương mại, giảm giá hàng bán được hưởng tương ứng với số NVL đã xuất dùng để sản xuất sản phẩm dở dang)

Có tài khoản 133 – Thuế GTGT được khấu trừ (1331) (nếu có).

l) Kế toán sản phẩm sản xuất thử:

• Các chi phí sản xuất sản phẩm thử được tập hợp trên TK 154 như đối với các sản phẩm khác. Khi thu hồi (bán, thanh lý) sản phẩm sản xuất thử, ghi:

Nợ các tài khoản 111, 112, 131

Có tài khoản 154 – Chi phí sản xuất kinh doanh dở dang

Có tài khoản 3331 – Thuế GTGT phải nộp (nếu có).

• Kết chuyển phần chênh lệch giữa chi phí sản xuất thử và số thu hồi từ việc bán, thanh lý sản phẩm sản xuất thử:
  • Nếu chi phí sản xuất thử cao hơn số thu hồi từ việc bán, thanh lý sản phẩm sản xuất thử, kế toán ghi tăng giá trị tài sản đầu tư xây dựng, ghi:

  Nợ tài khoản 241 – XDCB dở dang

  Có tài khoản 154 – Chi phí sản xuất kinh doanh dở dang.

  • Nếu chi phí sản xuất thử nhỏ hơn số thu hồi từ việc bán, thanh lý sản phẩm sản xuất thử, kế toán ghi giảm giá trị tài sản đầu tư xây dựng, ghi:

  Nợ tài khoản 154 – Chi phí sản xuất kinh doanh dở dang

  Có tài khoản 241 – XDCB dở dang.

m) Trường hợp sản phẩm sản xuất xong, không tiến hành nhập kho mà chuyển giao thẳng cho người mua hàng (sản phẩm điện, nước…), ghi:

Nợ tài khoản 632 – Giá vốn hàng bán

Có tài khoản 154 – Chi phí sản xuất, kinh doanh dở dang.

7.2. Trong trường hợp hạch toán hàng tồn kho theo phương pháp kiểm kê định kỳ:

a) Cuối kỳ kế toán, dựa vào kết quả kiểm kê thực tế, xác định trị giá thực tế của chi phí sản xuất, kinh doanh dở dang và thực hiện việc kết chuyển, ghi:

Nợ tài khoản 154 – Chi phí sản xuất, kinh doanh dở dang

Có tài khoản 631 – Giá thành sản xuất.

b) Đầu kỳ kế toán, kết chuyển chi phí thực tế của sản xuất, kinh doanh dở dang, ghi:

Nợ tài khoản 631 – Giá thành sản xuất

Có tài khoản 154 – Chi phí sản xuất, kinh doanh dở dang.

8. Phương pháp kế toán một số giao dịch kinh tế chủ yếu trong ngành Nông nghiệp