Tài khoản 121 – Chứng khoán kinh doanh theo TT200 và cách hạch toán

Bên Nợ: Ghi nhận giá trị chứng khoán kinh doanh mua vào. Bên Có: Ghi nhận giá trị chứng khoán kinh doanh khi bán. Số dư bên Nợ: Thể hiện giá trị chứng khoán kinh doanh tại thời điểm báo cáo.

Tài khoản 121 – Chứng khoán kinh doanh, bao gồm 3 tài khoản cấp 2:

• Tài khoản 1211 – Cổ phiếu: Phản ánh tình hình mua bán cổ phiếu với mục đích nắm giữ để bán kiếm lời.
• Tài khoản 1212 – Trái phiếu: Phản ánh tình hình mua bán và thanh toán các loại trái phiếu được nắm giữ để bán kiếm lời.
• Tài khoản 1218 – Chứng khoán và công cụ tài chính khác: Phản ánh tình hình mua bán các loại chứng khoán và công cụ tài chính khác theo quy định của pháp luật để kiếm lời. Đồng thời, tài khoản này còn ghi nhận tình hình mua bán giấy tờ có giá khác như chứng chỉ quỹ, quyền mua cổ phần, chứng quyền, quyền chọn mua, quyền chọn bán, hợp đồng tương lai, thương phiếu, hối phiếu để bán kiếm lời.

3. Phương pháp kế toán một số giao dịch kinh tế chủ yếu:

a) Khi mua chứng khoán kinh doanh, dựa vào chi phí thực tế mua (bao gồm giá mua cộng với chi phí môi giới, giao dịch, chi phí thông tin, lệ phí, phí ngân hàng, v.v.), ghi nhận:

Nợ TK 121 – Chứng khoán kinh doanh

Có các TK 111, 112, 331 Có TK 141 – Tạm ứng

Có TK 244 – Cầm cố, thế chấp, ký quỹ, ký cược.

b) Đối với việc thu lãi từ trái phiếu và các chứng khoán khác theo định kỳ:

• Trong trường hợp nhận tiền lãi và sử dụng nó để mua thêm trái phiếu, tín phiếu mà không mang về doanh nghiệp mà sử dụng ngay tiền lãi để mua, ghi:

Nợ TK 121 – Chứng khoán kinh doanh

Có TK 515 – Doanh thu hoạt động tài chính.

• Nếu nhận lãi bằng tiền, ghi:

Nợ các TK 111, 112, 138,…

Có TK 515 – Doanh thu hoạt động tài chính.

• Đối với việc nhận lãi từ đầu tư, bao gồm cả lãi tích lũy trước khi mua lại khoản đầu tư đó, việc phân bổ số tiền lãi này được thực hiện như sau:

Nợ các TK 111, 112, 138… (tổng tiền lãi thu được)

Có TK 121 – Chứng khoán kinh doanh (phần tiền lãi tích lũy trước khi doanh nghiệp mua lại khoản đầu tư)

Có TK 515 – Doanh thu hoạt động tài chính (phần tiền lãi từ các kỳ sau khi doanh nghiệp mua lại khoản đầu tư).

Tham khảo: Hệ thống tài khoản kế toán theo thông tư 200

c) Kế toán cổ tức và lợi nhuận được chia:

Trường hợp nhận cổ tức cho giai đoạn sau ngày đầu tư, ghi:
Nợ các TK 111, 112…
Nợ TK 138 – Phải thu khác (chưa thu được tiền ngay)
Có TK 515 – Doanh thu hoạt động tài chính.

• Trường hợp nhận cổ tức của giai đoạn trước ngày đầu tư, ghi:

Nợ các TK 111, 112, 138… (tổng tiền lãi thu được)
Có TK 121 – Chứng khoán kinh doanh (phần tiền lãi đầu tư dồn tích trước khi doanh nghiệp mua lại khoản đầu tư).

• Trường hợp nhận được phần cổ tức, lợi nhuận đã được dùng để đánh giá tăng vốn Nhà nước, doanh nghiệp cổ phần hoá không ghi nhận doanh thu hoạt động tài chính mà ghi giảm giá trị khoản đầu tư tài chính, ghi:

Nợ các TK 112, 138
Có TK 121 – Chứng khoán kinh doanh.
d) Khi chuyển nhượng chứng khoán kinh doanh, căn cứ vào giá bán chứng khoán:

• Trường hợp có lãi, ghi:

Nợ các TK 111, 112, 131… (tổng giá thanh toán)
Có TK 121 – Chứng khoán kinh doanh (giá vốn bình quân gia quyền)
Có TK 515 – Doanh thu hoạt động tài chính (chênh lệch giữa giá bán lớn hơn giá vốn).

• Trường hợp bị lỗ, ghi:

Nợ các TK 111, 112, 131 (tổng giá thanh toán)
Nợ TK 635 – Chi phí tài chính (chênh lệch giữa giá bán nhỏ hơn giá vốn)
Có TK 121 – Chứng khoán kinh doanh (giá vốn bình quân gia quyền).

• Các chi phí về bán chứng khoán, ghi:

Nợ TK 635 – Chi phí tài chính
Có các TK 111, 112, 331…
đ) Thu hồi hoặc thanh toán chứng khoán kinh doanh đã đáo hạn, ghi: Nợ các TK 111, 112, 131 Có TK 121 – Chứng khoán kinh doanh Có TK 515 – Doanh thu hoạt động tài chính.

e) Trường hợp doanh nghiệp nhượng bán chứng khoán kinh doanh dưới hình thức hoán đổi cổ phiếu, doanh nghiệp phải xác định giá trị hợp lý của cổ phiếu nhận về tại thời điểm trao đổi. Phần chênh lệch (nếu có) giữa giá trị hợp lý của cổ phiếu nhận về và giá trị ghi sổ của cổ phiếu mang đi trao đổi được kế toán là doanh thu hoạt động tài chính (nếu lãi) hoặc chi phí tài chính (nếu lỗ).

• Trường hợp hoán đổi cổ phiếu có lãi, ghi: Nợ TK 121 – Chứng khoán kinh doanh (giá trị hợp lý của cổ phiếu nhận về) Có TK 121 – Chứng khoán kinh doanh (giá trị ghi sổ của cổ phiếu mang đi trao đổi tính theo phương pháp bình quân gia quyền) Có TK 515 – Doanh thu hoạt động tài chính (phần chênh lệch giữa giá trị hợp lý của cổ phiếu nhận về cao hơn giá trị ghi sổ của cổ phiếu mang đi trao đổi).
• Trường hợp hoán đổi cổ phiếu bị lỗ, ghi: Nợ TK 121 – Chứng khoán kinh doanh (giá trị hợp lý của cổ phiếu nhận về Nợ TK 635 – Chi phí tài chính (phần chênh lệch giữa giá trị hợp lý của cổ phiếu nhận về thấp hơn giá trị ghi sổ của cổ phiếu mang đi trao đổi) Có TK 121 – Chứng khoán kinh doanh (giá trị ghi sổ của cổ phiếu mang đi trao đổi tính theo phương pháp bình quân gia quyền).

g) Đánh giá lại số dư các loại chứng khoán thỏa mãn định nghĩa các khoản mục tiền tệ có gốc ngoại tệ (như trái phiếu, thương phiếu bằng ngoại tệ…).

• Trường hợp lãi, ghi: Nợ TK 121 – Chứng khoán kinh doanh (1212,1218 ) Có TK 413 – Chênh lệch tỷ giá hối đoái.
• Trường hợp lỗ, ghi: Nợ TK 413 – Chênh lệch tỷ giá hối đoái Có TK 121 – Chứng khoán kinh doanh (1212,1218)